Federal Sistemlerde Yetki Paylaşımı ve Yetki Uyuşmazlıklarının Yargısal Çözümü (Karşılaştırmalı)
Federal sistemlerde anayasal yetki paylaşımının "güvenceli" olması, hem federal sistem anayasalarının yazılı ve katı olmasını, hem de yetki uyuşmazlıkların çözümünde yetki paylaşımının garantörü olan yüksek mahkemelerin varlığını gerektirir. Federal sistemi güvenilir kılan bu mekanizmaların yanı sıra, sıklıkla meydana gelen yetki uyuşmazlıkları ile bunların çözümü ayrı bir tartışma konusudur. Günümüzde, belirli derecelerde de olsa, yetki uyuşmazlıklarının çözümü yoluyla sistemin federalizm boyutu yüksek mahkemeler aracılıyla dönüşmüştür. Yargının hakemliğine rağmen, "anayasal" yetki paylaşımı yerine bugün, "yargısal" yetki paylaşımından söz edilmektedir.
Federal sistemin tanım ve kurucu unsurları üzerinde farklı yaklaşımlar olsa da, anayasal yetki paylaşımı, bu çok merkezli yapıyı bir arada tutan bir tutkaldır. Dolayısıyla, yetki uyuşmazlıklarının incelenmesinde de başlangıç noktası anayasal güvenceli yetki paylaşımı olmalıdır. Bu yönde çalışmada; Amerika, Kanada, Avustralya, Hindistan, Almanya ve Avusturya örnekleri, kurucu unsurlar ve anayasal yetki paylaşımı açısından karşılaştırılarak incelenmiştir. Böylece anayasal yetki paylaşımında, "katı yetki paylaşımı" ve "esnek yetki paylaşımı" biçiminde ikili ayırıma ulaşılmıştır. Bu ayırım, yetki paylaşımının uygulamadaki dönüşümünü ortaya koymak bakımından da yararlıdır.
Federal sistemdeki çok merkezli yapıda yetkilerin çatışması kaçınılmazdır. Uyuşmazlıkların ortaya çıkması; yetki paylaşımı modeli, ulusal politikalar aracılığıyla yetkilerini aşılması, yetki türleri ile yetkilerin paylaşılmasındaki farklı tercihler gibi birçok sebepten kaynaklanabilir. Bu nedenle ikinci bölümde, yetki uyuşmazlıklarının ortaya çıkmasına neden olan faktörler ile hukuki bir uyuşmazlık olarak bunların yargısal çözümü ele alınacaktır. Yüksek mahkemelerin hakemliği, anayasal yetki paylaşımına uygunluğu ifade ettiğinden, yüksek mahkemelerin rolü, altı federal sistemin yüksek mahkeme kararlarıyla incelenmiştir. Böylelikle yüksek mahkemelerin yetki paylaşımına ilişkin belirlediği sınırları ile anayasal yetki paylaşımının sınırlarının örtüşüp örtüşmediği, ele alınan örnekler bakımından ortaya konulmaya çalışılmıştır.
-
%15İNDİRİM1.000,00TL 850,00TL
-
%15İNDİRİM775,00TL 658,75TL
-
%15İNDİRİM210,00TL 178,50TL
-
%15İNDİRİM435,00TL 369,75TL
-
%15İNDİRİM162,03TL 137,73TL
-
-
%15İNDİRİM500,00TL 425,00TL
-
%15İNDİRİM250,00TL 212,50TL
-
%15İNDİRİM675,00TL 573,75TL
-
%15İNDİRİM450,00TL 382,50TL
| Taksit Sayısı | Taksit tutarı | Genel Toplam |
|---|---|---|
| Tek Çekim | 293,25 | 293,25 |
| 3 | 106,82 | 320,46 |
| 6 | 56,40 | 338,38 |
| 9 | 39,59 | 356,33 |
| 12 | 31,18 | 374,22 |
| Taksit Sayısı | Taksit tutarı | Genel Toplam |
|---|---|---|
| Tek Çekim | 293,25 | 293,25 |
| 3 | 106,82 | 320,46 |
| 6 | 56,40 | 338,38 |
| 9 | 39,59 | 356,33 |
| 12 | 31,18 | 374,22 |
| Taksit Sayısı | Taksit tutarı | Genel Toplam |
|---|---|---|
| Tek Çekim | 293,25 | 293,25 |
| 3 | 106,82 | 320,46 |
| 6 | 56,40 | 338,38 |
| 9 | 39,59 | 356,33 |
| 12 | 31,18 | 374,22 |
| Taksit Sayısı | Taksit tutarı | Genel Toplam |
|---|---|---|
| Tek Çekim | 293,25 | 293,25 |
| 3 | 106,82 | 320,46 |
| 6 | 56,40 | 338,38 |
| 9 | 39,59 | 356,33 |
| 12 | 31,18 | 374,22 |
| Taksit Sayısı | Taksit tutarı | Genel Toplam |
|---|---|---|
| Tek Çekim | 293,25 | 293,25 |
| 3 | 106,82 | 320,46 |
| 6 | 56,40 | 338,38 |
| 9 | 39,59 | 356,33 |
| 12 | 31,18 | 374,22 |
| Taksit Sayısı | Taksit tutarı | Genel Toplam |
|---|---|---|
| Tek Çekim | 293,25 | 293,25 |
| 3 | 106,82 | 320,46 |
| 6 | 56,40 | 338,38 |
| 9 | 39,59 | 356,33 |
| 12 | 31,18 | 374,22 |
| Taksit Sayısı | Taksit tutarı | Genel Toplam |
|---|---|---|
| Tek Çekim | 293,25 | 293,25 |
| 3 | - | - |
| 6 | - | - |
| 9 | - | - |
| 12 | - | - |
Federal sistemlerde anayasal yetki paylaşımının "güvenceli" olması, hem federal sistem anayasalarının yazılı ve katı olmasını, hem de yetki uyuşmazlıkların çözümünde yetki paylaşımının garantörü olan yüksek mahkemelerin varlığını gerektirir. Federal sistemi güvenilir kılan bu mekanizmaların yanı sıra, sıklıkla meydana gelen yetki uyuşmazlıkları ile bunların çözümü ayrı bir tartışma konusudur. Günümüzde, belirli derecelerde de olsa, yetki uyuşmazlıklarının çözümü yoluyla sistemin federalizm boyutu yüksek mahkemeler aracılıyla dönüşmüştür. Yargının hakemliğine rağmen, "anayasal" yetki paylaşımı yerine bugün, "yargısal" yetki paylaşımından söz edilmektedir.
Federal sistemin tanım ve kurucu unsurları üzerinde farklı yaklaşımlar olsa da, anayasal yetki paylaşımı, bu çok merkezli yapıyı bir arada tutan bir tutkaldır. Dolayısıyla, yetki uyuşmazlıklarının incelenmesinde de başlangıç noktası anayasal güvenceli yetki paylaşımı olmalıdır. Bu yönde çalışmada; Amerika, Kanada, Avustralya, Hindistan, Almanya ve Avusturya örnekleri, kurucu unsurlar ve anayasal yetki paylaşımı açısından karşılaştırılarak incelenmiştir. Böylece anayasal yetki paylaşımında, "katı yetki paylaşımı" ve "esnek yetki paylaşımı" biçiminde ikili ayırıma ulaşılmıştır. Bu ayırım, yetki paylaşımının uygulamadaki dönüşümünü ortaya koymak bakımından da yararlıdır.
Federal sistemdeki çok merkezli yapıda yetkilerin çatışması kaçınılmazdır. Uyuşmazlıkların ortaya çıkması; yetki paylaşımı modeli, ulusal politikalar aracılığıyla yetkilerini aşılması, yetki türleri ile yetkilerin paylaşılmasındaki farklı tercihler gibi birçok sebepten kaynaklanabilir. Bu nedenle ikinci bölümde, yetki uyuşmazlıklarının ortaya çıkmasına neden olan faktörler ile hukuki bir uyuşmazlık olarak bunların yargısal çözümü ele alınacaktır. Yüksek mahkemelerin hakemliği, anayasal yetki paylaşımına uygunluğu ifade ettiğinden, yüksek mahkemelerin rolü, altı federal sistemin yüksek mahkeme kararlarıyla incelenmiştir. Böylelikle yüksek mahkemelerin yetki paylaşımına ilişkin belirlediği sınırları ile anayasal yetki paylaşımının sınırlarının örtüşüp örtüşmediği, ele alınan örnekler bakımından ortaya konulmaya çalışılmıştır.