Marksistler ve Yahudi Sorunu _{Bir Tartışmanın Tarihi (1843-1943)}

Tarihin tüm büyük sorunlarına bilimsel bir açıklama getirme iddiasında olan marksizm, kısa zamanda "Yahudi meselesinin iki bin beş yüz yıllık gizemiyle karşı karşıya gelmiştir. Yahudilerin, diasporada, yani kendi toprakları olmadan ayrı bir etnik bütün olarak varlıklarını sürdürmesi nasıl açıklanabilir? Ve aynı zaman içerisinde Yahudilere karşı düşmanlığın, en anlaşılmaz koşullarda dahi, örneğin bugün neredeyse hiç Yahudinin bulunmadığı Polonya’da bile, varlığını sürdürmüş olması nasıl açıklanabilir? (...) Enzo Traverso’nun, her açıdan dikkate değer çalışması, Yahudi meselesinin geleneksel marksist analizinin yetersizliklerinin temel nedenini ortaya çıkarıyor: "Yahudi meselesi... klasik marksist düşüncedeki kimi çatlakları açığa vuruyor, özellikle de tarih içerisinde din olgusunun önemini sezme noktasındaki yeteneksizliği, ve ulusu kavramadaki zorluğu". Bu kusurlardan temelde Marx’ın, hele de Engels’in sorumlu olduğunu düşünmüyoruz. Bu daha çok onların tilmizlerinin büyük bir bölümünün eseridir. Enzo Traverso, tarihin her türlü tek-nedenli yorumundan kurtulmalarına yardımcı olacaktır, ama bu arada, buna paralel giden özellikle tasvirci bir eklektizme de düşmeden. Çünkü dini olguların (hatta ekonomik gelişmeye göre kısmen daha yavaş gelişen ideolojik ve kültürel olguların) sadece tespit edilmeye değil açıklanmaya da ihtiyacı vardır. Kimi katoliklerin, dinler tarihinin materyalist bir yorumuna yaklaştıkları bir dönemde, marksistlerin ondan kurtulma zamanı gelmemiştir.- Ernest Mandel-