Türkmen Aşiretleri

Arap alfabeli Türkçe metinden, Latin esaslı yeni Türk alfabesine aktarılan Türkmen Aşiretleri adlı bu çeviri kitabı, Dr. Frayliç ve Mühendis Ravlig müstear isimleri ile Habil Adem tarafından Osmanlı İmparatorluğunun son günlerine denk gelen, H.1334 (M.1918) tarihinde kaleme alınmış, Aşair ve Muhacirin Müdürüyet-i Umumiyesi tarafından Matbaa-i Orhaniye'de yayımlanmıştır. Eserde Anadolu coğrafyasının muhtelif bölgelerine dağılmış olarak yaşayan Türkmen aşiretleri ile ilgili çok önemli ve belki de bugüne kadar bilinmeyen bilgiler yer almaktadır. Yazar, kitaba konu olan bilgileri, muhtemeldir ki; 1913 yılında Balkan savaşları sonrasında Dahiliye Nezaretine bağlı olarak oluşturulan 'Aşair ve Muhacirin Müdürüyet-i Umumiyesi'nin Türkmenler bölümünde çalıştığı sırada elde etmiş olmalıdır.

On bölümden oluşan eserde, teker teker ele alınan Türkmen aşiretlerin, nüfus bilgileri, aşiretlerin kendileri ve diğer aşiretler arasındaki hukuki ilişkileri, göç sahaları ve aile hayatlarıyla ilgili ayrıntılı bilgiler verilmiş, akabinde Türkmen Halkıyatı detaylı örnekleriyle anlatılmıştır. Türkmenlere ait şarkılar, mevsimler (kış, bahar, sonbahar) , kadınlara ve kızlara göre tasnif edilerek, çocuk ninnileri, hikayeleri ve oyunlarının neler olduğu izah edilmiştir. Eserde ayrıca Türkmen aşiretlerinin inançları ele alınmış, kaşık oyunu, zeybek oyunu, gelin oyunu gibi raksları, yerleşik köylülerle evlilik yolu ile akrabalık kurmaları vb. gibi yerleşik hayata uyum sağlamaları ile ekonomik ticari durumları hakkında bilgiler verilmiştir.

Belki, bu çalışmanın en ilginç ve en önemli yönlerinden biri de, Türkmen aşiretlerinin iskanları ile ilgili ayrıntılı bilgileri ihtiva etmesidir. Zira yazar, konar göçer olarak yaşayan ve yüzde sekseninden fazlasının kızılbaş olduğunu ileri sürdüğü Türkmen aşiretlerinin iskanı ile ilgili detaylı bilgiler vermiş ve bu iskanın nasıl yapılacağına dair yöntemler ileri sürmüştür. O kadar ki, iskan edilecek Türkmenlere yapılacak olan evlerin mimari özellikleri dahi, bu çalışmada ayrıntılı olarak anlatılmıştır.

Yerleşik hayata geçmeleri çok uzun zaman alan konar göçer Türkmen aşiretleri ile ilgili Osmanlı imparatorluğunun son senelerinde Dahiliye Nezareti'ne bağlı olarak bir teşkilat kurularak, aşiretlerin iskanı başta olmak üzere, haklarında önemli çalışmaların yapılması ayrıca dikkat çekicidir. İçindeki bilgiler göz önüne alındığında Latin esaslı yeni Türk alfabesine aktarılan bu çalışma Türk aşiretleri ile ilgili çalışma yapan veya ilgi duyanlar için son derece yararlı olacaktır.