Verildiği Ülkede İptal Edilen Yabancı Hakem Kararlarının Tanınması ve Tenfizi İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Özel Hukuk Doktora Tezleri Dizisi No: 36

Hukuki uyuşmazlıkların her ne kadar bir devletin yargı organları vasıtasıyla çözümlenmesi esas olsa da, uluslararası ticaretin gelişimiyle dogru orantılı olarak, tahkim, milletlerarası ticari uyuşmazlıkların cözümde devlet yargısına nazaran en cok tercih edilen alternatif uyuşmazlık cözüm yollarından biridir. Bunun yanısıra, milletlerarası anlaşmaların hakem kararlarının tenfizinde sagladıgı kolaylıklar milletlerarası ticari tahkimi, devlet yargılamasına oranla daha avantajlı ve daha cok tercih edilen bir uyuşmazlık cözüm yolu haline getirmiştir. Yabancı hakem kararlarının tanınması ve tenfizine ilişkin akdedilen milletlerarası anlaşmalar, bu kararların verildikleri ülke dışında tanınıp tenfiz edilmesine olanak saglamaktadır. Ancak, her ne kadar yeni tahkim yasaları ve milletlerarası anlaşmalarla mahkemelerin tahkime müdahelesi azaltılmaya calışılsa da bunun tamamen ortadan kalktıgını söylemek mümkün değildir. Milli mahkemelerin tahkime müdahale etme yollarından en temel ikisini tahkim yeri devleti mahkemelerinde acılabilecek olan iptal davası ve hakem kararının tanınması veya tenfizi istemiyle hakkında lehine hüküm verilen tarafın kararın icrası icin milli mahkemelere yapacağı tanıma veya tenfiz başvurusu oluşturur. 1958 tarihli Yabancı Hakem Kararlarının Tanınması ve Tenfizi Hakkındaki New York Sözleşmesi, milletlerarası hakem kararlarının tanınması ve tenfizi konusunu düzenlemekte olup dünyadaki pek cok ülke tarafından onaylanmıştır. "Verildiği Ülkede Iptal Edilen Yabancı Hakem Kararlarının Tanınması Ve Tenfizi" isimli bu calışmamızda New York Sözleşmesi'nin tenfiz engellerini düzenleyen V. maddesinin birinci fikrasının e bendinde yer alan tenfiz engelinin uygulamada yarattığı sorunlar Sözleşme'nin VII. maddesi ile birlikte değerlendirilerek, doktrinde ve uygulamada hala tartışmalı olan bu konuya ilişkin çözüm önerileri getirilmeye çalışılacaktır.

İÇİNDEKİLER

Giriş

Birinci Bölüm

Yabancı Hakem Kararlarının Tanınması ve Tenfizi Hakkında Genel Bilgi

I. Yabancı Hakem Kararlarının Tanınması ve Tenfizi

A. Yabancı Hakem Kararı Kavramı

1. Genel Bilgi

2. Hakem Kararının Milliyetinin Tespitinde Kullanılan Kıstaslar

a. Hakem Kararının Verildiği Yer Kıstası (Mülkilik/Toprak Prensibi)

b. Hakem Kararının Tabi Olduğu Usul Otoritesi Kıstası (Otorite Teorisi)

B. Milletlerarası Hakem Kararı Kavramı

C. Yabancı Hakem Kararlarının Tanınması ve Tenfizi Kavramları

1. Genel Bilgi

2. Yabancı Hakem Kararlarının Tanınması

3. Yabancı Hakem Kararlarının Tenfizi

a. Genel Bilgi

b. Tenfiz Usulü

i. Görev

ii. Yetki

c. Tenfiz Kararının Hukuki Sonuçları

D. Yabancı Hakem Kararlarının Tanınması ve Tenfizine İlişkin İlgili Mevzuat

1. Yabancı Hakem Kararlarının Tanınması ve Tenfizi Hakkındaki Çok Taraflı ve İki Taraflı Milletlerarası Sözleşmeler

a. Genel Bilgi

b. 1961 Tarihli Milletlerarası Ticari Tahkime İlişkin Avrupa (Cenevre) Sözleşmesi

c. 1958 Tarihli Yabancı Hakem Kararlarının Tanınması ve Tenfizine İlişkin New York Sözleşmesi

i. Aleyhine Hakem Kararı İleri Sürülen Tarafça İspat Edilecek Şartlar

1. Geçerli Bir Tahkim Anlaşmasının Bulunmaması veya Tarafların Ehliyetsizliği

a. Tarafların Ehliyetsizliği

b. Tahkim Anlaşmasının Geçersizliği

2. Savunma Haklarının İhlal Edilmiş Olması

3. Hakemlerin Yetkilerini Aşmaları

4. Hakem Seçim Yöntemine veya Usule Uygulanacak Kurallara Aykırılık

5. Hakem Kararının Bağlayıcı Olmaması, İcrasının Geri Bırakılması veya İptal Edilmiş Olması

ii. Mahkeme Tarafından Re'sen İncelenecek Şartlar

1. Uyuşmazlık Konusunun Tahkime Elverişli Olmaması

2. Kamu Düzenine Aykırılık

d. Türkiye'nin Taraf Olduğu İki Taraflı Adli Yardımlaşma Anlaşmaları Çerçevesinde Hakem Kararlarının Tanınması ve Tenfizi

2. 5718 Sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun (MÖHUK) Uyarınca Yabancı Hakem Kararlarının Tanınması ve Tenfizi

a. Genel Bilgi

b. MÖHUK Uyarınca Yabancı Hakem Kararlarının Türkiye'de Tanınması ve Tenfizine Engel Olan Durumlar

c. Yabancı Hakem Kararlarının Tenfizine İlişkin New York Sözleşmesi ve MÖHUK Hükümlerinin Karşılaştırılması

İkinci Bölüm

Hakem Kararına Karşı Kanun Yolu Olarak İptal Davası ve Verildiği Ülkede İptal Edilen Yabancı Hakem Kararlarının Tenfizi

I. Yabancı Hakem Kararına Karşı Kanun Yolu Olarak İptal Davası

A. Genel Bilgi

B. Türk Hukukunda Milletlerarası Tahkim Kanununa Tabi Hakem Kararlarının ve Yabancı Hakem Kararlarının İptaline Yönelik Mevzuat ve Anlaşmalar

1. Milletlerarası Tahkim Kanunu Uyarınca Hakem Kararlarının İptali

2. Yabancı Hakem Kararlarının İptaline Yönelik Mevzuat ve Milletlerarası Anlaşmalar

a. Milletlerarası Ticari Tahkime İlişkin Avrupa (Cenevre) Sözleşmesi

b. ICSID Konvansiyonu

II. New York Sözleşmesi Uyarınca Hakem Kararının İptalinin Tenfize Etkisi

A. New York Sözleşmesi Madde V(1)(e)

1. Genel Bilgi

2. Madde V(1)(e)'nin Uygulanmasının Koşulları

a. Hakem Kararının Bağlayıcı Olmaması

b. Hakem Kararının İptal Edilmiş Olması

i. İptal Edilmiş Hakem Kararlarının Diğer Ülkelerde Tenfiz Edilebileceği Yönündeki Görüşler

ii. İptal Edilmiş Hakem Kararlarının Diğer Ülkelerde Tenfiz Edilemeyeceği Yönündeki Görüşler

c. Hakem Kararının İcrasının Geri Bırakılmış Olması

3. Madde V(1)(e) Uyarınca İptal veya İcranın Geri Bırakılmasında Yetkili Makamın Tespiti

4. Derderst İptal veya İcranın Geri Bırakılması Davasının Tenfize Etkileri

5. Madde V(1)(e) Uyarınca İptal Edilmiş Hakem Kararlarının Tenfizinin Hakimin Takdir Yetkisinde Olması

B. Sözleşme'nin VII. Maddesi Uyarınca Daha Elverişli Hükümlerin Uygulanmasının İptal Edilmiş Hakem Kararlarının Tenfizine Etkisi

C. Verildiği Devlette İptal Edilen Yabancı Hakem Kararlarının Tenfizine İlişkin Mahkeme Kararları

1. Hakem Kararının Verildiği Yer Mahkemesi Tarafından İptal Edilmiş Olmasının Kararın Tenfizine Engel Teşkil Etmeyeceği Yönündeki Bazı Devlet Mahkemelerinin Kararları

a. Fransız Mahkemelerinin İlgili Kararları

b. ABD Mahkemelerinin İlgili Kararları

c. Hollanda Mahkemelerinin İlgili Kararları

d. Avusturya Mahkemelerinin İlgili Kararları

e. Belçika Mahkemelerinin İlgili Kararları

f. Alman Mahkemelerinin İlgili Kararları

g. İngiliz Mahkemelerinin İlgili Kararları

h. Lüksemburg Mahkemelerinin İlgili Kararları

2. Hakem Kararının Verildiği Yer Mahkemesi Tarafından İptal Edilmiş Olmasının Kararın Tenfizine Engel Teşkil Edeceği Yönündeki Mahkeme Kararları

a. ABD Mahkemelerinin İlgili Kararları

b. Alman Mahkemelerinin İlgili Kararları

c. Hollanda Mahkemelerinin İlgili Kararları

d. Rus Mahkemelerinin İlgili Kararları

e. İngiliz Mahkemelerinin İlgili Kararları

3. Konuya İlişkin Verilen Çelişkili Mahkeme Kararlarının Genel Sonuçları

III. İptal Edilmiş Yabancı Hakem Kararlarının MÖHUK Uyarınca Tenfizi

Üçüncü Bölüm

İptal Edilmiş Yabancı Hakem Kararlarının Tanınması ve Tenfizine İlişkin Çözüm Önerileri

I. Hakem Kararlarını Kontrol Eden Milletlerarası Mahkemelerin Kurulması

II. İptal Sebeplerinin Uyumlaştırılması

III. Tahkim Yerinin Ve Tahkim Usulüne Uygulanacak Hukukun Dikkatle Seçilmesi

IV. İptal Davasının Kaldırılması

V. Madde V(1)(e)'de Yer Alan "Bağlayıcılık" Kavramının Tanımına Yer Verilmesi Veya Bunun Yerine Tartışmaya Yer Vermeyen Başka Bir İfadenin Kullanılması

VI. Madde V(1) Uyarınca Uygulanan Takdir Yetkisinin Sınırlarının Belirlenmesi

VII. Sözleşmenin V. Maddesinde Değişiklik Yapılması

Sonuç

Kaynakça